• 
  Artykuł ukazał się w 3. numerze gazety Terazpasy.pl wydanej 5 listopada 2010 roku, tj. w dniu 182. Wielkich Derbów Krakowa rozegranych po raz pierwszy na nowym stadionie Cracovii . .

Pierwszą Świętą Wojnę - we wrześniu 1908 - rozegrano na Błoniach . Gdzie na Błoniach tego się już chyba nie dowiemy. Z późniejszych relacji prasy wiadomo, że nie grywano byle gdzie, że miała Cracovia tam swoje stałe miejsce. Mecze na tej krakowskiej łące organizowano w ten sposób, że wokół wyznaczonego boiska rozkładano krzesła dla co lepszych widzów. Z tyłu za nimi stali pozostali kibice. By uniknąć oglądania meczu bez płacenia za bilet stosowano ogrodzenie ze sznurków, później zastąpione lepszym patentem ? na sznurach rozwieszano zasłaniające postronnym gapiom widok płótno. Nie było żadnych wałów i trybun, widoczność nie była zapewne fantastyczna, a jednak na takie mecze przychodziło i parę tysięcy osób.

Nie znamy frekwencji na derbach, ówczesna prasa rzadko podawała liczby, ograniczając się raczej do komunikatów typu ?ogromne masy publiczności? ale dla porównania mecz Cracovii z Czarnymi Lwów w 1909 obejrzało w takich warunkach 3.000 osób. Rekord padł w roku 1910 gdy rywalizację Cracovii z ówczesną sławą wiedeńskimi Krykieterami oglądało na Błoniach 6.000 widzów. Błonia wbrew wyobrażeniom nie były częstą areną Świętej Wojny. Spotkano się tu raptem? cztery razy. może pięć, bo nie znamy lokalizacji jednego z meczów w listopadzie 1908. Ostatni raz w maju 1910.

.

Rok 1906 - Tor wyścigowy

Już drugie derby, w październiku 1908, przynoszą nową arenę. To tor wyścigów konnych  położony tam gdzie dziś znajduje się stadion Wisły i zachodnia część parku Jordana (ta mniej zadrzewiona). Gdzieś na tym torze (pośrodku?) urządzono boisko. By ułatwić widzom dojście postawiono nawet? most na Rudawie, która przed regulacją płynęła wówczas w pobliżu Parku Jordana. Dla Pasów miejsce to było nad wyraz szczęśliwe - nigdy tam nie przegrali. Derby rozegrano tam dwa, a może trzy razy bo znów przypomnę brakujący listopad 1908. Drugi mecz miał miejsce w kwietniu 1909.

W sierpniu 1909 derby opuszczają Kraków. Zagrano pokazowy mecz w Zakopanem na boisku przy nie istniejącej już willi ?Klemensówka?. To okolice dzisiejszej ulicy Piaseckiego. Zagrano sześciu na sześciu, ze wypomnień wiadomo, że padł wcześniej umówiony remis 2:2. Ten niepoważny mecz nie jest zaliczany do statystyk.

.

Rok 1910 - Stadion zlotowy w trakcie budowy

W październiku 1911 Święta Wojna trafia na prawdziwy stadion, to stadion zlotowy  (już pozlotowy) na Błoniach . Stadion ów powstał w lecie 1910 z okazji 500-lecia bitwy pod Grunwaldem, a po uroczystych obchodach został podnajęty Cracovii, Wiśle i Robotniczemu Klubowi Sportowemu. Był za wielki na potrzeby piłki nożnej i grano tylko na jego części, a widzowie zajmowali tylko mały fragment trybun. Czemu aż rok czekano by zagrać w godziwych warunkach przy pełnych trybunach? Zawiniła tu Wisła, opuszczając struktury Austriackiego ZPN i tym samym FIFA co ze strony tej ostatniej automatycznie oznaczało objęcie Towarzystwa zakazem grania, a gdyby ktoś chciał go złamać sam zostałby nim objęty. Zrozumienie tego co od razu zrozumiała Cracovia i wszystkie inne polskie kluby, że poza FIFA życia nie ma zajęło Wiśle kilka miesięcy. Co ciekawe głupota ta do dziś ma swoich zażartych obrońców. Sytuacja przez ten czas była nieciekawa, oba kluby zajmowały jeden stadion, ale nie grały ze sobą. Dopiero odstawienie patriotycznych szabelek przez Wisłę i jej symboliczny powrót do Canossy otworzył drogę do derbów. Na stadionie zlotowym zdążono zagrać? raz. Wkrótce on i szpetne budy, którymi obrósł zostały rozebrane i Błonia znów odzyskały swój blask.

.

22 września 1918 roku: Cracovia - Wisła Kraków na stadionie Cracovii

W maju 1912 Wisła zawitała na nowo wybudowany stadion Cracovii ? który stanął tam gdzie stoi do dziś  - ale nie grała z Pasami, a z Robotniczym Klubem Sportowym ? to mecz w ramach eliminacji do I klasy Galicji. Świętą Wojnę stadion Cracovii gościł po raz pierwszy w listopadzie 1912. Symbolem lodowych stosunków między klubami była tego dnia aura ? mecz został przerwany przy stanie 4:2 dla biało-czerwonych z powodu zamieci śnieżnej. W 1914 Wisła otwiera swe boisko (na miejscu dawnego lodowiska Pasów), ale ważne mecze (np. z Pogonią w Mistrzostwach Galicji) po staremu woli grać na Cracovii. Także i derby mają miejsce na Ziemi Świętej. Nie ma tu jasności co do meczu z czerwca 1914, ale i nic nie wskazuje by grano go gdzie indziej. Lokalizacja meczów w parku Gier KS Cracovia była tak powszechna, że często nie podawano jej ? to był jedyny stadion w mieście, wszyscy podnajmowali go i tu grali.

.

2 kwietnia 1922 roku: Wisła Kraków - Cracovia na stadionie Makkabi

Zmianę przynoszą lata 20-te. Kolejne krakowskie kluby wreszcie budują swoje stadiony. Zanim jednak Cracovia trafiła na świeży stadion Białej Gwiazdy derby zagrano gdzie indziej ? na stadionie Makkabi Kraków . Wielu z nas było na tym stadionie nawet o tym nie wiedząc ? to dzisiejszy Nadwiślan . W derbach na stadionie tego żydowskiego klubu ? w kwietniu 1922 - gospodarzyła Biała Gwiazda.

.

11 marca 1923 roku: Wisła Kraków - Cracovia na stadionie Wisły

W marcu 1923 po 17 latach istnienia zagrała wreszcie Cracovia na stadionie Wisły . To nie ten obiekt co dziś. Stary mieścił się przy al. 3 Maja , dziś jest tam pusty plac przed wejściem na obecne arcydzieło architekta Obtułowicza. Ten obiekt na przemian ze stadionem Cracovii będzie odtąd gościł wszystkie niemal derby przez 30 lat. Po raz ostatni we wrześniu 1951 choć po tej dacie postał jeszcze dwa lata...

Niemal wszystkie bo jednak zdążają się wyjątki. Już w maju 1923, z okazji Dnia PZPN rozegrano Świętą Wojnę na stadionie kolejnego żydowskiego klubu Jutrzenki Kraków . Ten stadion mieścił się obok ówczesnego stadionu Wisły, dokładnie zaś... tam gdzie obecny. Jutrzenka niesłusznie oskarżona o nielegalne komunistyczne sympatie miała kłopoty i prawne i finansowe, w efekcie i parkan i trybuny rozebrano jej jeszcze przed wojną.

Kolejny ważny wyjątek miał miejsce w lutym 1932. Święta Wojna znów opuściła miasto i znów trafiła do Zakopanego . Gdzieś, ze zdjęć wnioskując na Równi Krupowej, w gęsto padającym śniegu Pasy zlały Wisłę 4:1 wygrywając zespołowy turniej. Chyba ? bo nie mam tu stuprocentowej pewności innych wyjątków przed wojną nie było.

Ogromną zmianę przynosi II wojna światowa. Cracovia i Wisła tracą swe stadiony i grają na obczyźnie. Najpierw w latach 1940-41 był to stadion Jutrzenki (który wówczas obejmował cały obszar po wojnie podzielony między Jutrzenkę i Zwierzynieckiego). Biało-czerwoni i czerwoni spotkali się tam aż sześciokrotnie nie licząc potyczek z rezerwami.

W czerwcu 1942 miano zagrać Świętą Wojnę na? polu obok zaoranego wtedy boiska Bronowianki, ale tydzień wcześniej przedmecz z gospodarzami zagrała tam Wisła. Dowiedzieli się o tym Niemcy, zaplanowali łapankę wiec derby odwołano.

Jeszcze ciekawszą lokalizację przynosi wrzesień 1943. To położone na pograniczu Łagiewnik, Woli Duchackiej i Kurdwanowa boisko Armatury, wówczas Łagiewianki . W turnieju z okazji 15-lecia tego klubu Pasy przegrywają z Wisłą 1:3. Lokalizacja ta jest o tyle ciekawą, że był to mecz poza Krakowem. Niemcy co prawda przyłączyli ten obszar do miasta, ale polskie państwo nie uznawało decyzji okupanta i formalnie Łagiewniki do Krakowa przyłączono w roku 1945. Pamięć ludzka zanotowała, że w tym spotkaniu wystąpiła nieoczekiwana przerwa. To komendant KL Plaszow Amona Goeth akurat przejeżdżał obok konno. Na szczęście tylko przejeżdżał.

W roku 1943 i 1944 rozgrywki trafiają na kolejny obiekt. To stadion Garbarni  z rozebranymi trybunami, ale jednak z murawą. Legendarny obiekt mieścił się tam gdzie dziś dogasa dawny hotel Forum. W czasie wojny Pasy mierzą się na tym obiekcie z Wisłą trzykrotnie. Jednym z tych meczy jest owo słynne spotkanie po którym fani bili się po całym Podgórzu placu przed komenda niemieckiej policji nie wyłączając. Stadion Garbarni Świętą Wojnę gościł i po wojnie. Grano tu towarzysko, ale także i oficjalnie. W roku 1946 był to dodatkowy mecz o mistrzostwo Krakowa, który Pasy przegrały nie awansując do mistrzostw Polski, a w roku 1948 najsłynniejszy mecz w historii Krakowa ? dodatkowy mecz o mistrzostwo Polski, przez Pasiaków wygrany w wielkim stylu 3:1.

W styczniu 1945 derby wracają na stadion Wisły, w sierpniu 1945 na jako tako ogarnięty ze zniszczeń, lecz nadal nie odbudowany stadion Cracovii, a po drodze w październiku 1946 na Stadion Miejski . Taką wtedy nazwę nosił obiekt przy al. 3 Maja, starszym kibicom znany jako lekkoatletyczny stadion Cracovii , a młodszym jako należący do Telefoniki ugór zarośnięty krzakami.

W październiku 1953 Święta Wojna trafia na stadion Wisły. Wtedy wówczas stadion Gwardii, a jeszcze dokładniej stadion kombinatu sportowego Gwardii . To nowy obiekt postawiony obok starego, w tym samym miejscu gdzie i dziś. To miejsce zostanie ? znów na przemian ze stadionem Cracovii ? stałym miejscem derbowej rywalizacji.

Jeszcze jeden krakowski stadion przyszło Pasom zwiedzić. W maju 1957 Cracovia uległa Gwardii-Wiśle, a mecz miał miejsce na stadionie OWKS Kraków . Tajemniczy ów obiekt to po prostu stadion Wawelu Kraków . A pretekstem znów był Dzień PZPN.

Jak było w latach PRLu, czy jeszcze gdzieś grano nie wiem. Bardzo tu proszę o pomoc Czytelników. Zaraz po zakończeniu tego okresu bo w lutym 1991 zagrano ? ponoć ? na bocznym boisku Wisły (3:1 nie dla nas). Czy ktoś pamięta ten mecz?

.

22 listopada 2009: Wisła Kraków - Cracovia na stadionie Zagłębia Sosnowiec

Jak wiemy wiek XXI kolejne areny Świętej Wojnie przyniósł. Listopad 2009 to derby znów poza Krakowem, w Sosnowcu  wygrane 1:0, a maj 2010 to stadion kolejnego krakowskiego klubu ? Hutnika  i pamiętne 1:1 w ostatniej sekundzie.

.

11 maja 2010: Cracovia - Wisła Kraków na stadionie Hutnika Kraków

Teraz w listopadzie 2010 derby wracają na stadion Cracovii, a w maju 2011 powrócą na obiekt Wisły. Gdzie jeszcze przyjdzie biało-czerwonym walczyć z czerwonymi to już historia pokaże.

Artur Fortuna

• Autor jest redaktorem encyklopedii WikiPasy.pl i twórcą blogu "Historia Cracovii "
• 
  Artykuł ukazał się w 3. numerze gazety Terazpasy.pl wydanej 5 listopada 2010 roku, tj. w dniu 182. Wielkich Derbów Krakowa rozegranych po raz pierwszy na nowym stadionie Cracovii. .